THƠ TÔ HOÀN LỜI BÌNH: ĐẶNG VĂN SINH

NV ĐẶNG VĂN SINH

   Thơ TÔ HOÀN 

Lời bình: 

ĐẶNG VĂN SINH

Sinh: 1948. Quê: Việt Yên, Bắc Giang. Hội viên Hội Văn học Nghệ thuật Bắc Giang. Tác phẩm chính, các tập thơ: Có một lời ru, Phía nào cũng gió, Giấc mơ của nắng…

 Không chảy cho mình- Tô Hoàn, chùm 11 bài trong tập thơ tứ tuyệt Phận đèn (9 tác giả).

  RÊU XƯA   

Tìm về phố cổ xem rêu

Mái liêu xiêu, nắng liêu xiêu, không mùa

Biết là rêu tự xửa xưa

Vẫn xanh trên mái như vừa mới xanh.

MƠ

Dọc ngang muôn ngả về đâu

Lối nào dẫn đến mỡ màu người ơi?

Mẹ ta ăn gió cả đời

Chỉ mơ bốn phía chân trời đừng xa.

QUÊN

Bao nhiêu ngày mới lướt qua

Bỗng thành xưa cũ trong ta lúc nào

Đường đời mải với thấp cao

Bỏ quên hương lúa ngạt ngào ngay bên.

             

THEO

Theo mây được gió làm tình

Theo sông được biển cho mình nhấp nhô

Theo trăng được tỏ được mờ

Theo em mãi chửa cập bờ bến em.

THẾ

Suốt năm tỉa lá uốn cành

Níu giăng thế trực thế hoành thế xiên…

Vườn đầy mà khát tiếng chim

Thế cho cây ta bỏ quên thế mình.

NHỮNG…

Những con suối đua nhau tìm sông

Những con sông nằm dài mơ biển

Những con nước reo hò tan biến

Nhớ gì nơi róc rách sinh ra.

TÔI ĐI CHỢ TẾT

Tôi đi chợ Tết theo em

Cần hoa - hoa rụng, cần tiền - tiền rơi

Chen vai thích cánh một hồi

Lạc nhau nào biết ai người tay không?

             SÔNG

Đời sông thì phải chảy

Uốn lượn kiếp phù sinh

Vơi đầy ai thấu đáy?

Sông không chảy cho mình.

TIẾNG RAO KHUYA

Tỏ mờ những tiếng rao khuya

Tiếng rao cũng ướt đầm đìa như sương

Bóng ai thập thững đêm trường

Tiếng rao mang cả con đường đi xa. 

TIẾNG GÀ

Ở thành phố bao năm giờ quên mất tiếng gà

Vợ bảo nhớ làm gì cho căn phòng thêm chật

Nay lấm láp cùng rạ rơm bùn đất

Nghe eo óc phía đầu làng biết sắp một ban mai.

MẮC CẠN TRĂNG SUÔNG

Nghìn năm sông còn yếu đuối

Như em tha thướt anh buồn

Muốn ngược lòng tìm nguồn cội

Sợ mình mắc cạn trăng suông.

 

  

CÁC NHÀ THƠ-VĂN, TỪ TRÁI:

DUY PHI - TÔ HOÀN - ĐẶNG VĂN SINH -
NGUYỄN TRÂN TRÂN - VŨ TỪ SƠN

(Ảnh: ĐẶNG TIẾN HUY) 

LỜI BÌNH: ĐẶNG VĂN SINH

Bottom of Form

Tô Hoàn -

Không chảy cho mình

Tứ tuyệt của Tô Hoàn, ngoài thể loại lục bát, phần còn lại là 4 bài thất ngôn tuyệt cú, ngũ ngôn tuyệt cú và tứ tuyệt tự do, tuy không phải thơ Đường nhưng lại mượn thi pháp thơ Đường để chuyển tải tư tưởng thẩm mỹ. Đường thi tứ tuyệt là một loại hình thơ có cấu trúc tối thiểu về từ cú nhưng có thể đạt đến khả năng tối đa về hiệu quả thẩm mỹ. Mỗi câu thơ như một đơn vị ngữ nghĩa, hàm chứa một khối lượng thông tin nghệ thuật, bị nén đến mức đặc quánh. Nói cách khác, tứ tuyệt là một chỉnh thể cân đối đạt đến độ hài hòa cả về ý tưởng, thanh điệu, âm sắc và chiều sâu tư tưởng.

Lục bát của Tô Hoàn không mấy cụ thể mà thường là những khái niệm thông qua hình ảnh, sự vật có tính phổ quát, khi đọc lên sẽ gợi sự liên tưởng, làm đối tượng tiếp nhận phải tìm hiểu, suy ngẫm. Đó là những vần thơ đã đạt đến độ cân bằng giữa hiện thực và tưởng tượng, lúc nào cũng lẩn khuất trong tâm trí như nỗi ám ảnh. Mở đầu bằng bài "Rêu xưa", tác giả có cách diễn giải vừa cụ thể vừa trừu tượng. Rêu là ẩn dụ thời gian, là lịch sử, nhưng cũng có thể còn là những mảnh ký ức tâm hồn. Câu lục bát "Tìm về phố cổ xem rêu/ Mái liêu xiêu, nắng liêu xiêu, không mùa" chính là khoảnh khắc thăng hoa của hồn thơ nhạy cảm. Rêu, mái nhà và nắng có chung trạng thái "liêu xiêu", một hình ảnh hoán dụ phi thời gian, ngược dòng vào miền vô thức, gợi cảm nhận bâng khuâng, mơ hồ. Cũng với lối cấu trúc không thể phân tích tách bạch như vậy, bài "Mơ" còn đẩy cảm nhận người đọc tới cảnh giới của loại thơ siêu thực mang yếu tố huyền ảo mà lục bát truyền thống không thể có được :"Mẹ ta ăn gió cả đời/ Chỉ mơ bốn phía chân trời đừng xa". Không còn nghi ngờ gì nữa, nếu xét từ văn bản, có thể thấy, cái vỏ là lục bát, nhưng nội hàm dường như đã trượt khỏi thi pháp lục bát mà tiệm cận với dòng thơ Hậu hiện đại. Bài tứ tuyệt thoát khỏi danh xưng đại tự sự với những quy tắc ngữ nghĩa nghiêm ngặt mà biến thành tập hợp của những tiểu tự sự, đôi khi rất ngẫu nhiên, tùy hứng, nhưng hồn cốt của nó vẫn là những giá trị nhân văn bất biến.

Cách cảm của Tô Hoàn thường dừng ở những lát cắt bất chợt mang tính phổ quát mà đặc điểm nổi bật chi phối toàn bộ phong cách là diễn ngôn về sự chiêm nghiệm nhân tình thế thái. Bài "Thế" của anh có những câu đáng để người đọc suy ngẫm: "Vườn đầy mà khát tiếng chim/ Thế cho cây ta bỏ quên thế mình". 

Có thể bỏ qua nhạc điệu uyển chuyển, không tính đến cả nhịp cắt linh hoạt và vần gieo chuẩn xác, nhưng dứt khoát không thể không nghĩ đến cấp độ lan tỏa ngữ nghĩa của tầng triết lý về lẽ đời ẩn tàng trong những từ "khát" và "bỏ quên" cũng như thủ pháp ẩn dụ tầng sâu của dòng kết mà Đường thi tứ tuyệt gọi là câu "hợp": "Thế cho cây ta bỏ quên thế mình".

Chỉ với chừng ấy cũng đủ làm nên gương mặt thơ Tô Hoàn.

-----

* Bài của NV ĐVS vừa in trong Tạp chí Sông Thương, Tháng 5/ 2012