TRẠNG NGUYÊN BỊ BỨC TỬ

TRẠNG NGUYÊN

NGUYỄN

QUANG BẬT

(1458- 1505)

   Quê Bình Ngô, nay thuộc Thuận Thành, Bắc Ninh; năm Giáp Thìn, Hồng Đức thứ 15 (1484), Nguyễn Quang Bật 27 tuổi, đỗ Trạng nguyên; làm quan đến Đô ngự sử đài. Là hội viên của Tao đàn Nhị thập bát tú. Sau này, do không ủng hộ Lê Uy Mục, nên khi Uy Mục lên ngôi, ông và người bạn là Đàm Văn Lễ bị biếm chức, đày vào Quảng Nam. Uy Mục lại cho người đi theo hai ông, bức phải chết (ngày 5/ 6/ Ất Sửu- 1505).    

THƯ THẢO HÍ THÀNH

(Phụng họa Ngự chế)

Bút thế tung hoành tuyệt khả nhân

Nha tiêm ngọc trục ánh dư huân

Huyền hùng đối cứ tàng đan lĩnh

Tử yến tương truy nhập bích vân

Dương giám cửu truyền, Trương Húc thể

Đắc thư hưu thác Bá Anh cân

Tiểu thần hà hạnh chiêm y cận

Khoái đổ văn chương Khuê bích văn. 

Dịch thơ:

ĐÙA VUI

VIẾT THẢO THÀNH THƠ

(Vâng họa thơ Đức Vua)

Vượt hẳn muôn người, bút lực dư

Câu ngà chữ ngọc ráng vàng mơ

Ngồi trong núi đỏ. gấu đen ẩn

Lướt giữa mây xanh, én tía đua

Trương Húc, mãi truyền trang bút pháp

Bá Anh, đâu kém nét thi thư

Tiểu thần may được hầu minh chúa

Vui thấy sao Khuê rạng chiếu thơ...

                               Duy Phi dịch

MAI HOA

(Phụng họa Ngự chế)

La Phù sơn hạ tiểu thôn cô

Đích lịch tiêu đầu vạn hộc chu

Bách họa hương phiêu phong ngoại viễn

Ngũ chu y bạc tuyết trung cù

Xuân hồi đông các tình đa thiểu

Nguyệt mãn tây hồ mộng hữu vô

Thiên ý dục tư điều đỉnh dụng

Hoa khôi tiên phóng lưỡng tam chu.

           Dịch thơ:

HOA MAI

(Vâng họa thơ Đức Vua)

Xóm lẻ La Phù dưới núi xanh*

Đầu cành vạn ngọc đã tươi xinh

Xa đưa trăm vẻ, làn hương thoảng

Áo mỏng mấy đài, dáng tuyết trinh

Đông gác, xuân về tình níu ríu 

Tây hồ, nguyệt rọi mộng phiêu linh

Ý trời hẳn muốn điều canh vạc**

Nở trước muôn hoa đã mấy nhành...

                                 Duy Phi dịch

--------------

* La Phù: chỉ cõi tiên. Tương truyền, đạo sĩ Cát Hồng thời Đông Tấn đến La Phù (huyện Tăng Thành, Quảng Đông), gặp được tiên.

** Cao Tông nhà Thương nói với Phó Duyệt: Nếu nấu canh, ta dùng nhà ngươi làm muối làm mơ (mai) để điều hòa. Sau, Cao Tông cho Phó Duyệt làm Tể tướng. Ở đây, khen hoa mai trong trắng, thanh cao, có phẩm chất của con người làm được việc lớn.   

* Phần âm Hán Việt, theo Hội Tao Đàn... Lâm Giang chủ biên, KHXH - 1993