NHÀ TÔI- CHIÊU ĐẸP... / NGUYỄN KHÔI

NHÀ TÔI

Chiêu ĐẸP

của Yên Thao

      Bài: Nguyễn Khôi

Nhà tôi ở cuối thôn Đồi 

Có giàn thiên lý,

                         có người tôi thương 

 

  Yên Thao (Nguyễn Bảo Thịnh), sinh năm 1927 , quê Đông Ngạc, Từ Liêm, Hà Nội. Năm 1946, anh đi Bộ đội, có Thơ nổi tiếng cùng thời với Quang Dũng, Tất Vinh, Hồng Nguyên...

  Năm 1949,anh công tác ở Văn nghệ Liên khu 3, trong một lần cùng đơn vị tham gia đánh  một "đồn" quân Pháp ven sông ở một Làng Đồi; trong lúc chờ nổ súng, anh trò chuyện với một Chiến sĩ quê ở ngay Làng Đồi (địch đang chiếm đóng), mà phía bên ấy còn có mẹ già, vợ trẻ cùng giàn hoa Thiên lý...Qua câu chuyện của đồng đội kể, Yên Thao rất xúc động, đồng cảm liên tưởng cứ như câu chuyện của chính mình, thế là trong đầu anh cảm hứng xuất thần một "tứ thơ" vụt hiện : NHÀ TÔI... Bài thơ được mọi người chép tay , thuộc lòng, nhanh chóng truyền bá vào tới tận Nam Bộ kháng chiến, không chỉ với lính xuất thân nông thôn mà cả với lính thành phố cũng thấy thấp thoáng trong bài thơ những nét hợp với mình.

   Bài thơ được Nhạc sĩ Anh Bằng phổ nhạc "chắp cánh bay"  dưới tiêu để " Chuyện giàn Thiên Lý", rồi được các  Ca sĩ Mạnh Đình, Như Quỳnh, Duy Khánh thể hiện đã được thính giả Người Việt trong, ngoài nước nhiệt tình đón nhận, bài thơ nguyên gốc như sau:

      NHÀ TÔI

                 

Tôi đứng bên này sông

Bên kia vùng giặc đóng

Làng tôi đấy, sạm đen màu tiết đọng

Tre, cau buồn rũ ướt mưa sương

Màu trắng vôi lồm lộp mấy khung tường

Nếp đình xưa người hỡi, đau gì không  ?

                     *

Tôi là anh lính chiến

Rời quê hương từ dạo máu khơi dòng

Buông tay gàu vui lại thuở Bình Mông

Ghì nấc súng nhớ ơi, ngày đắc thắng

Chân chưa vẹt trên nẻo đường vạn dậm

Áo nào phai không sót chút màu xưa

Đêm hôm nay tôi trở về, lành lạnh

Sông sâu mừng lấp lánh sao lưa thưa

                      *

Tôi có người vợ trẻ

Đẹp như thơ

Tuổi chớm đôi mươi cưới buổi dâng cờ

Má trắng mịn thơm thơm mùa lúa chín

Ai ra đi mà không từng bịn rịn

Rời yêu thương nào đã mấy ai vui

Em lặng buồn nhìn với lúc chia phôi

Tôi mạnh bước mà nghe hồn nhỏ lệ.

                        *

Tôi còn người mẹ

Tóc đã ngả màu bông

Tuổi già non thế kỷ

Lưng gày uốn nặng kiếp long đong

Nắng mưa từ buổi tang chồng

Tơ tằm rút mãi cho lòng héo hon

ÔI, xa rồi, mẹ tôi

Lệ nhòa mi mắt

Mong con phương trời

Có từng chợt tỉnh đêm vơi

Nghe giòn tiếng súng nhớ lời chia ly :

- Mẹ ơi, con mẹ tìm đi

Bao giờ hết giặc con về mẹ vui.

                  *

Đêm hôm nay tôi trở về, lành lạnh

Sông sâu mừng , lấp lánh sao lưa thưa

Ống quần nâu đã vá mụn giang hồ

Chắc tay súng tôi mơ về Nguyễn Huệ

Làng tôi kia, bên trại thù quạnh quẽ

Trông im lìm như một nấm mồ ma

Có còn không, em hỡi ! mẹ tôi già !

Những người thân yêu khóc buổi tôi xa ?

Tôi là anh lính chiến

Theo quân về giải phóng quê hương

Mái đầu xanh bụi viễn phương

Bước chân đất đạp xiêu đồn lũy địch.

                         *

- Này, anh đồng chí

Người bạn pháo binh

Đã đến giờ chưa nhỉ

Mà tôi nghe như trại giặc tan tành ?

Anh rót cho khéo nhé

Kẻo lại nhầm nhà tôi !

 Nhà tôi ở cuối thôn Đồi

Có giàn Thiên lý,

                      có người tôi thương.

        Yên Thao- 1949

 LỜI BÌNH : bài thơ NHÀ TÔI cuả Yên Thao ra đời cùng thời với "Màu tím Hoa sim", "Bên kia sông Đuống", "Đôi mắt người Sơn Tây", "Tây Tiến", "Bầm ơi"... cái độc đáo là (sự truyền cảm) không chỉ được "thích" ở bên ta mà ở cả bên kia chiến tuyến (vùng Tề Ngụy lúc bấy giờ) họ cũng ngâm nga, ca hát...? ! Có cái gì đó (như tâm tư) mà  con người ta thời đó không công khai thổ lộ, đã được Thi sĩ (nói hộ họ) trong những vần thơ chứa đựng tâm tình của những người đi xa

, của nhũng người đang cầm súng...sự hòa quyện lòng yêu nước với nỗi thương nhà cùng tình cảm nhớ nhung tha thiết... Cái độc đáo nữa : là ở đây Người chiến sĩ (không phải là ":Lính đánh thuê" -cái mẫu người sắt đá không tim chỉ biết có làm theo mệnh lệnh "giết giết"...) mà là : ngay trong giờ phút xung trận nã pháo vào đầu thù, các anh còn lo ngại đồng đội bắn nhầm vào nhà mình ( nhà dân) : "anh rót cho khéo nhé / kẻo lại nhầm nhà tôi..."

  Ở "Tây Tiến" là diễn tả cái bi hùng của người chiến sĩ.

  Ở "Bên kia sông Đuống" là tình quê hương nung nấu tâm hồn.

Còn ở "Nhà Tôi"  thì Người chiến sĩ -Thi sĩ ở đây hình như "tỉnh táo" hơn :

   - Tôi là anh lính chiến

Rời quê hương từ dạo máu khơi dòng

Buông tay gàu vui lại thuở Bình Mông

- Áo quần nâu đã vá mụn giang hồ

Chắc tay súng tôi mơ về Nguyễn Huệ.

  Cái HAY của bài thơ để cho người đọc bị hớp hồn (thời bấy giờ) là ở những câu viết về người Vợ trẻ, mẹ già với  hình tượng thơ tươi mới (lạ) ĐẸP một cách sống động, gần gũi với

tâm hồn Việt.  "Nhà tôi" là một bài thơ HAY của một thời (1949-1952...), chưa phải là "tuyệt tác"

bởi lối viết kể lể dài dòng, ngôn ngữ sáo mòn nên theo thời gian bài thơ cũng đi vào quên lãng...

Dẫu sao đi nữa, ai đó nếu còn nhớ Yên Thao thì chắc là cũng không thể quên 2 câu kết :

   Nhà tôi ở cuối thôn Đồi

Có giàn Thiên lý , có người tôi thương.

 Chao ôi, thơ là vậy mà, nỗi nhớ ấy hôm nay xem ra cũng là "xưa" lắm rồi ? !

  Góc thành nam Hà Nôi , 7-11-2012

   N.K