DẠY HỌC Ở CÔN SƠN - DUY PHI/ LỜI BÌNH: NGUYÊN VĂN CHƯƠNG

       

             NHÂN NGÀY 20/ 11, ĐTM GIỚI THIỆU BÀI THƠ:
         DẠY HỌC Ở CÔN SƠN - DUY PHI 
         LỜI BÌNH: NGUYỄN VĂN CHƯƠNG

DẠY HỌC

Ở CÔN SƠN

Mở trường trong lũng Côn Sơn

Không dây mực cũng sim vờn tím tay

Tan trường mây rủ cùng mây

Học trò bay với bướm bay ngang đèo

Côn Sơn ấm tiếng thông reo

Phong tình sắc cỏ phong lưu gió ngàn

Suối Côn Sơn vọng tiếng đàn

Tiếng con cuốc cuốc thời gian đong đầy

Đêm Côn Sơn lỏng then cài

Tấc riêng xanh với cõi ngoài thông xanh. 

D.P 

Lời bình:

  Đầu những năm 60 của thế kỷ trước, nhà thơ Duy Phi may mắn là giáo viên dạy Ngữ văn ở Cộng Hoà (Côn Sơn) - Chí Linh. Ông đã
viết nhiều bài thơ nổi tiếng hồi đó: Nông trường Bến Tắm, Mẹ nuôi, Lục Đầu Giang, Dội chiếu bóng Chí Linh... Kỷ niệm thời trai trẻ, cả nỗi buồn và niềm hạnh phúc còn bám riết tâm hồn ông suốt một đời thơ...  Bài Dạy học ở Côn Sơn là sự lắng đọng, ám ảnh cùng chất ưu tư dồn nén trong 40 năm vào 10 câu thơ lục bát: 

Mở trường trong lũng Côn Sơn

Không dây mực cũng sim vờn tím tay

Tan trường mây rủ cùng mây

Học trò bay với bướm bay ngang đèo

   Thật là trẻ trung. Sức gợi cảm hình tượng như một đoạn phim màu tài liệu nghệ thuật. Chỉ có con mắt người thầy, người thơ đứng ở bậc thềm lớp học lũng Côn Sơn giờ tan học buổi chiều (vì buổi chiều thường nhiều mây) mới có được nhãn tự sống động, tươi mát ấy. 

   Đến khổ hai, hơi thơ chuyển gam, bảng màu hoạ phẩm thay sắc độ, nghiêng về tiềm thức: Côn Sơn ấm tiếng thông reo/ Phong tình sắc cỏ phong lưu gió ngàn/ Suối Côn Sơn vọng tiếng đàn/ Tiếng con cuốc cuốc thời gian đong đầy.

   Nếu bốn câu ở khổ một, tứ thơ khởi phát từ sự tác động của ngoại cảnh chưa ngụ gì cả chưa có ký thác thì ở khổ hai, bộc lộ tâm trạng, đi vào chiều sâu cảm quan chứ không còn là cảnh quan nữa. Phong tình sắc cỏ phong lưu gió ngàn , câu thơ tiểu đối đắc địa, vừa hơi hướng Đường thi, vừa thấm đẫm nét hào hoa phong nhã rất Kiều.  Suối và đàn, gợi nhớ Côn Sơn ca trong Ức Trai thi tập. Tiếng cuốc khắc khoải đong đầy cả không gian và thời gian quá vãng của câu này là sự chuyển giọng, chuẩn bị cho hai câu kết thật ưu thời mẫn 

 CÔN SƠN

thế mà cũng thật lãng mạn. Ưu thời mẫn thế đồng hiện với lãng mạn tạo nên thần cú:

   Đêm Côn Sơn lỏng then cài/ Tấc riêng xanh với cõi ngoài thông xanh. Tấc riêng? Một mình mình biết một mình mình hay? Hai cụm từ: Lỏng then cài - Tấc riêng bề ngoài tưởng đưa vào hệ thống đối lập (trong Phong cách học) nhưng thực ra lại thống nhất, rất gợi hồi tưởng, kỷ niệm về những ngày xưa yêu dấu. Một nỗi buồn bàng bạc, ám ảnh.  Buồn mà không bi luỵ. Lời thơ đã cập bến Nhã ngữ.

   Nơi đây, mây khách khứa nguyệt anh tam, rau trên ruộng cá trong ao, bạn cùng mấy mẫu tùng trúc, Ức Trai từng mở trường dạy học: Học trò Người bốn phương/ Nền lớp xưa còn đó (Thơ DP)...

   Nửa đời lỗi hẹn, đâu dám vì xa mà lãng quên, hồn sông núi, hồn danh nhân, lớp lớp học trò và đồng nghiệp... ở nơi chàng thi sĩ mới vào đời tình tự cùng sơn nữ. Hễ chạm đến cảnh và người thì tứ thơ, hình tượng thơ lại bồi hồi đốn ngộ. Ấy là Côn Sơn, nơi Duy Phi từng đứng trên bục giảng và làm thơ.  

Đại Lải, 11 - 2011

N.V.C