MÃ THƯỢNG... DỊCH TRẬT LẤT/ PHẠM THỨC

MÃ THƯỢNG & THƯỢNG MÃ

dịch trật lất

PHẠM THỨC

TRANH LUẬN

VỀ DỊCH CÂU 2 CỦA

BÀI LƯƠNG CHÂU TỪ*

Bài LƯƠNG CHÂU TỪ của Vương Hàn 王翰 (687 - 726). Ông người tỉnh Sơn Tây- sống vào thời Thịnh Đường. Năm 710 ông đậu tiến sĩ và ra làm quan. Vì hay nói thẳng, ông bị đày ra Lương Châu. Bài từ này Vương Hàn làm năm 713...

 

  Nguyên tác chữ Hán 

涼 州 詞

葡萄美酒夜光杯，
欲飲琵 琶馬上催。
醉臥沙場君莫笑，
古來征戰幾人回。

          

Phiên âm 

LƯƠNG CHÂU TỪ

Bồ đào mỹ tửu dạ quang bôi
Dục ẩm tì bà mã thượng thôi
Tuý ngoạ sa trường quân mạc tiếu
Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi

          

Bài “Hiểu và dịch bài thơ Đường Khúc Lương Châu như thế nào”, Phạm Thức viết: Từ điển Trung Quốc, từ điển Trung Việt đều giải thích mã thượng là ngay lập tức. Mã thượng thôi là uống ngay đi. Câu thơ có chữ mã nhưng không có con ngựa nào ở đây (ví dụ, ăn một quân cờ, không có món gì cho vào miệng ở đây). Theo Phạm Thức, người Trung Quốc muốn diễn tả ý lên ngựa thì dùng thượng mã (xuống ngựa thì dùng hạ mã, không nói mã thượng. Sách Từ điển bình giảng thơ cổ Trung Quốc, tác giả Lưu Á Linh, bình giảng hơn 1000 bài thơ, ấn hành 1988, Với Lương Châu Từ, câu 2, viết: Rượu ngon, chén tốt lại nghe khúc nhạc tỳ bà réo rắt, êm tai, thúc giục binh sĩ uống cạn rượu quý này... Tuyệt không nói về lên ngựa thúc ngựa...  

Bùi Khánh Đản dịch:

                Muốn uống, tỳ bà giục ngựa đi.  

Lê Hữu Giáp:

                Tỳ bà giục giã, ngựa đang đợi người.

Khương Hữu Dụng:

                 Toan uống, lên yên, giục tiếng tỳ.

Ngô Văn Phú:

                 Lên ngựa, tỳ bà giục giã đi.

Trương Nam Hương:

                 Đàn thúc lên yên, rượu muốn khề.

Lê Nguyễn Lưu:

                 Toan uống, tỳ bà giục ngựa đi**

Lại Quang Nam:

  Thèm chi, lưng ngựa thúc khan tiếng tỳ!**

 

v.v...

Ai hiểu và dịch mã thượng là lên ngựa, lên yên là hoàn toàn sai... Cái sai cứ trượt dài qua nhiều thế kỷ...

   Kết luận vậy, PHẠM THỨC mượn các câu 1, 3, 4 trong mấy bản dịch cũ, đặt câu 2 của mình mới dịch vào, có bản dịch thơ:

Bồ đào rượu quý chén pha lê

Muốn uống cùng đàn, uống ngay đi***

Nghiêng ngả sa trường xin chớ giễu

Xưa nay chinh chiến mấy ai về.  

Vĩ thanh: 

ĐTM nhận xét: Câu 2, chỉ tiếc ngôn ngữ có gì đó chưa đạt, chữ thứ sáu (ngay), phải là vần trắc mới chuẩn. 

---

* Lược theo Tạp chí Thơ, Số 10- 2012.

* * ĐTM ghi thêm.