CHÀO MỪNG NGÀY 8/3
Đầu xuân năm 2003, đoàn chúng tôi trên mười người, đều là nhà văn nhà thơ, nghệ sĩ ảnh... , do Nhà văn Đặng Tiến Huy,
Q. Chủ tịch Hội - Tổng Biên tập Tạp chí Sông Thương dẫn đầu. Khởi hành từ Bắc Giang. Cũng đúng vào dịp mồng 8/3. Chúng tôi lần đầu tiên được tận mắt thấy hoa ban, mọi người đều reo lên. Có một đêm tại Chiềng Trung, Tuần Giáo, Điện Biên; chúng tôi còn được nắm tay các cô gái Thái múa xoè, được các em mời rượu. Nhiều kỷ niệm đẹp, DP tôi bèn viết lại Sự tích Hoa Ban...
SỰ TÍCH HOA BAN
DUY PHI kể
Ngày ấy, Ban gặp Khun giữa hội lồng tồng, lần đầu, chỉ với ánh mắt họ đã nhận ra nhau trong muôn vạn. Họ rủ nhau chơi còn xai, còn xổm. Vào còn xai, phải bắt lấy cái tốt đẹp (hặp au ăn ngám), Khun bắt được trái còn do Ban tung tới. Lúc còn xổm, phải bắt lấy cái phúc (hặp au ăn thảo), Ban đón được quả còn do Khun tung sang. Ha ha, đúng là có ông Trời phù, họ đều bắt trúng tia nắng tia mưa, đuôi rồng ngũ sắc từ tay người quý.
Từ hôm ấy, Ban chăm dệt tiếp khăn piêu, may áo cóm mới, tập thắt lưng cho gọn như eo con tò vò (eo kíu manh po), lại tập ăn cho hay đi cho đẹp (kim hẳu chang, nhang hẳu ngám). Khun đã nhiều lần dùng pí pặp gọi Ban cùng đi làm nương, dần dần làm quen được với chó dữ, vượt rào vào chọc sàn nơi người đẹp..
Ây! Em làm nương như con chim thô lốc ngực nâu, tắm suối như con chim câu ngực trắng.
Ối! Dáng anh như con trâu tơ kéo mật. như chú gấu xám vươn mình.
Họ khen nhau hoài hoài, đã nắm tay nhau không nói một lời mà như nói hết, hoà đồng quyến luyến như hoa bầu cuốn hoa dưa (bok tẩu kiểu bok tanh) như nhựa sung dính nhựa dướng (dang dứa kiểu dang xa).
Về hình dạng tính tình Khun, cha mẹ Ban không chê gì, song vẫn lắc đầu quầy quậy bởi anh chàng mồ côi quá nghèo, nghèo lay nghèo lắt. Giữa lúc ấy, lão tạo Pằn cho người đến, hứa sính lễ, trâu một đàn bạc tày gang xin Ban làm vợ thiếp, Cha mẹ hỏi, Ban nói: Hắn đã già, nàng có cha rồi không lấy thêm cha nữa, có ép thì ép giò ép chả, chứ ép lấy hắn thì nàng thà lên đầu nguồn đâm đầu xuống vực đá cho xong.
Con gái cứng cổ, cha mẹ nàng đang chưa biết làm sao, chàng Khun nghe chuyện rất buồn, quyết ra đi kiếm bằng được cái khôn.cái giầu ..
Nàng Ban mấy lần sang bản của Khun, thấy cỏ tốt ngợp thềm, đóng cửa cài then, nhện mắc võng đu đưa giễu cợt. Nàng buộc lại chiếc khăn piêu, khăn ơi khăn sớm sớm chiều chiều, chớ ngại nắng thiêu mưa sũng, hãy đợi gặp chàng nói lời mong ngóng...
HOA BAN
Một sớm kia, ông mặt trời vừa ló đầu núi, Ban thấy con gà mái từ trên chuồng bỗng lao đầu xuống sân giãy giãy rồi tắt thở. Điềm dữ.
Giặc Hồ tiếng líu lố, tràn khắp nơi. Nhiều toán giặc đầu quân núi này đuôi quân vắt sang lũng nọ, đàn bà trẻ con kêu như kêu ó, chạy trốn vào rừng sâu.
Nhân lệnh nhà vua bắt lính, tạo Pằn khai tên chàng Khun đưa cho quan phủ, quan châu. Giữa lúc chàng vừa từ Nặm Họn, Póm Lau trở về. Chàng gia nhập đoàn quân kỵ mã, lại lo quân mình thiếu đao thiếu ngựa, chàng đã nộp đến nén bạc cuối cùng.
Ngày ra trận, chàng Khun buộc lại khăn rìu thành hình rồng, cưỡi con ngựa hồng, cung kiếm ngang hông, nỗi căm giận giặc mặt đỏ như cả một đĩa ớt chín.
Chàng xung trận vung cao lưỡi kiếm, gặp hùm bắn hùm thấy rắn chém rắn. Giặc từng tốp vào cướp phá làng thôn thì bọn chàng diệt luôn, nếu chúng lũ lũ đàn đàn kèn dê lói tói, hài xảo vẹt nương ngàn, khô khe suối thì chàng dùng phép rồng của Ải Lậc Cậc bổ xuống từ chín tầng cao, đánh ba tháng liền không nhìn thấy hoa khẳm hoa lau, bẩy tháng ròng không nghe thấy tiếng chim tức tứ, khảm khắc, đánh cho giặc hồn tan phách lạc...
TỪ TRÁI:
ĐẶNG TIẾN HUY & DUY PHI TẠI ĐIỆN BIÊN
Tạo Pằn - một lãnh chúa, câu kết với đốc đồng, trấn thủ, quyền uy lệch núi, vẻ nhân từ giấu vuốt nanh, con mắt dê thoắt thoắt đảo nhanh, nụ cười lạnh như kính vỡ, hắn quen nhai ngọt ngào sinh linh máu mỡ. Biết Khun tài giỏi, đã nhiều chiến công, hắn sai một gia nhân như sai được con rắn lục. Trên đường trở về qua Mường Tấc, chàng bị một “mũi tên lạc”, mũi tên tẩm giòi râu hổ và bao độc dược.
chàng hoá hòn đá đơn côi,
đăm đăm bên suối đợi người ngày xưa,
nàng còn mong sớm chờ trưa,
ven trời uổng nhạn không thư nào về.
Biết Khun đã hoá đá, Tạo Pằn hả dạ, bèn sai gia nhân, nắng cứ đi mưa cứ tới, đu qua suối, lội tắt ngàn, mang đến nhà Ban xôi gà bạc lụa, quyết lấy nàng làm vợ.
Ông Thần đe con Ma nẹt, không sợ.
Con lớn gàn con bé cản, không nghe.
Vợ Hai loé xoé ra đầu ngõ đứng ngăn, Pằn giật váy mụ xé phăng. Trước người đàn bà trụi trần, Tạo Pằn rút kiếm múa: “Lưỡi kiếm của ta con ruồi bay qua đứt làm hai nửa, mày cũng chỉ như con sâu con bọ”.
Đến nhà Ban, con mắt Tạo Pằn láo liêng xấc lấc, cười khầng khậc, gịong vịt lạc cà lạc cạc: Ông già bà lão nhà này sướng thật, có con gái đẹp như có cây rung ra tiền. Ta đã hai vợ nhưng muốn có thêm. Ở nhà này nó là đứa phát nương cuốc ruộng, về nhà ta nó thành bà lớn...
Hổ vằn ngoài da, Tạo vằn trong bụng. Lần này đã biết Pằn, cha nàng uống rượu lừ đừ, hai tai như đắp tổ tò vò, ngồi như đống mối, mẹ nàng ngâm trong miệng câu nói, bởi sợ lưỡi gươm, rằng con Ban mới lớn chưa có khôn, ăn được, lo chưa tới (kin đảy, ngắm báu họt), không làm bà quan được.
Biết nàng Ban núp đâu trong buồn trong bếp,con mắt dê đảo liếc, miệng chão chuộc cười “duyên”:
- Ta thích nó, nó tóc dài da trắng môi thắm lưng eo, tuổi thơm hương cốm. .
Bất ngờ, từ đất trồi lên hay từ trời rơi xuống, nàng Ban hiện ra như một thiên thần:
- Mày thích tao nhưng tao không thích mày, mày đã già như con khỉ đầu đàn, da nhăn như khô trám, hôi hám tựa cú mèo, ta dẫu là phận gái nghèo không đi làm thê thiếp. .
Bị sỉ nhục, Tạo Pằn tím mặt: Tao biết mày vẫn yêu thằng Khun, nhưng vía mày với vía nó như sao Khun sao Ủa, nó đã bị bén tên xanh mộ.
Nàng Ban khóc nức nở.
Cha mẹ nàng cũng sụt sùi.
Lúc ấy mây đen dần sẫm chân trời.
Hắn nghĩ, thật là một lũ dở hơi, không biết gả cho Tạo Pằn mà còn trông đợi vào một tên nghèo hèn đã chết, chê bạc chê vàng chê xôi chê thịt. Không thể nấn ná được nữa rồi, chỉ cần một trận mưa nhỏ lũ suối dềnh lên cuồn cuộn sục sôi, nếu có cưỡi voi cũng không thể nào ra khỏi bản này được.
Lấy chẳng gả thì ta phải cướp.
Hắn bèn sai lính trói nàng khiêng đi.
Cốt đưa được nàng về dinh
Bền lòng nhẫn nhịn dỗ dành chứ sao
Mưa phùn mới thấm được sâu
Ngọt ngon chiều chuộng thành nào chẳng nghiêng.
Tên kia dần nàng sẽ quên
Trâu gần lúa, ngựa gần mạ (khại chăm ná, mạ chăm nả), đường duyên lo gì...
Nàng thì từ ruột dậy hờn từ gan nổi dữ, than khóc trôi cả núi đèo, nguyện một lòng sống chết với người yêu.
Không không ăn, không không nói!
Mụ Hai thầm thì cùng mụ Cả, để con bé kia chết thì cả hai cùng mắc tội, mà nó sống nay mai sẽ xiêu theo mệnh, lúc đó thì một ông ba bà, ba núm chài khó liệng, ba gáo một chum nước xô nhau. Rồi đây có mới nới cũ, biết đâu lão lại đem chị em mình ra chợ bán như bán mớ rau, mẻ cám... Mụ Cả mắng: Đâu phải ba gáo một chum xô nhau, ba núm một chài khó liệng, chúng ta sống với hắn cực quá rồi, sắp gục xuống cả rồi, con bé còn như bông hoa khẳm, phải cứu thôi phải cứu nó thôi.
Bèn lựa đêm tối trời, Tạo Pằn say sỉn
Mụ Cả cởi trói, mụ Hai dẫn ra đầu bản...
TỪ PHẢI SANG:
TRẦN QUYỂN & DUY PHI
SAU KHI MÚA XOÈ, ĐƯỢC CÁC EM GÁI THÁI MỜI RƯỢU
Người ta bảo chàng đã chết, nhưng nàng không tin. .
Tiếng pí pặp của chàng vọng trong gió vẫn khiến nàng thảng thốt, tiếng kèn môi của chàng vẫn bay khắp núi đồi xuyên tận ruột buốt tận tim.
Ta đã nguyện cùng nhau: đi có bạn ở có đôi (khún pay mi cu, dú mi đôi), đã hứa với nhau: ăn chung lòng đỏ trứng, nằm chung một giường (ký xày huồm món/ nón chóng huồm hong).
Xa một trăm dặm ta kéo gần một dốc, xa một dốc ta kéo lại một gang xa một gang ta kéo xoắn vào nhau như sợi đan sợi dệt.
Đường tìm chàng, nước ngập đầu cũng đi, hổ vồ người cũng đến (nặm thuốm huô hỉ pay, xưa kin kốn cọ pay).
Dẫu chàng có về Mường Trời, em cũng nhờ Thần Nông dẫn qua chín tầng mây cao vút, dẫu chàng về đất Bụt, em cũng mượn được ngựa có cánh bay vượt đến sông Hằng, đẫu phải qua một vụ lúa, hai vụ lang, ba mùa lưới giăng bốn mùa chim bẫy, ta cũng tìm được nhau, chàng hỡi!
Gặp núi hỏi núi, ngủ gò hỏi gò, gặp cây chò chỉ hỏi nhành sa mu, gặp chú gà gô hỏi bầy chim hạc, nàng Ban đã qua Pha Luông, Vạng Pun, đến Mường Tấc.
Chợt nghe tiếng sầu thương khảm khắc
Hoa mạ khóc ròng
Bỗng dá hình người rung rung
Nhận ngay ra chàng, nàng chạy lại ôm xiết
Tượng đá bỗng mềm, ấm hương da thịt
Những giọt lệ tràn qua những ngón tay
rớt xuống đất mềm
Mưa, mưa tràn thác dội thâu đêm
Chàng yêu của em ơi !
Nàng yêu của anh hỡi!
Thật kỳ lạ, sau một đêm, nơi gặp gỡ giữa nàng Ban và hình đá ấy, mọc cao một cây xanh, lá cây đều có hình hai trái tim kết thành, và trắng muốt ngàn hoa mỗi bông năm cánh, hoa năm cánh bởi dòng lệ tràn qua năm ngón tay thanh mảnh, giữa lòng hoa điểm những tia phớt tím phớt hồng.
Nhớ nàng Ban, người ta gọi hoa đó là Hoa Ban.
Từ đó, cứ vào dịp tháng ba Âm lịch, kỳ họ gặp nhau là Hoa Ban nở, giống cây nhân lên dần khắp đồi này lũng nọ, nơi nơi ngan ngát kiều hương. Vào những ngày đầu Ban nở, dân bản thường mở hội Hoa Ban. Trai gái Thái còn có Hoa Ban trong bữa ăn, trong gối trong khăn tặng bạn tình thắm thiết. Ngày nay, ta vào thăm các bản dân tộc Thái, thường được các cụ già đọc cho nghe bài thơ không biết có tự bao giờ:
Lá cây kết hai trái tim
Hoa xinh năm cánh một niềm trắng trong
Trọn đời hai chữ thuỷ chung
Lòng hoa lưu mãi huyết hồng lệ xưa...
D. P
GÁI THÁI TẮM TIÊN
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét